Türkiye, Ä°ran'la yaÅŸanan 'al ya da öde' krizi sebebiyle 45 dolarlık Azeri doÄŸalgazı yerine 490 dolarlık Ä°ran doÄŸalgazını alıyor.
Türkiye ile Azerbaycan arasında gerçekleÅŸen doÄŸalgaz anlaÅŸmasında bin metreküp için fiyat, 45 dolar olarak belirlenmiÅŸti. Åžayet Türkiye, hata enerji politikaları, zamanında tamamlanmayan altyapı yatırımları ve Ä°ran'la yaÅŸanan 'al veya öde' krizi gerekçesiyle fazla ucuz Azeri doÄŸalgazını alamıyor. BOTAÅž, doÄŸalgaz alımında ağırlığı parası ödemesi yapılan Ä°ran gazına (bin metreküp yaklaşık olarak 490 dolar) veriyor. Uzmanlar, lazım gelen yatırımlar bir an önce tamamlanarak ucuz Azeri gazının tercih edilmesi gerekmekte olduÄŸunu belirtiyor. Aksi takdirde milyarlarca dolarlık zarar söz konusu. BOTAÅž, mevzu ile alakalı herhangi bir bilgilendirme yapmadı.
Take Or Pay Maddesi
Türkiye Azerbaycan ile senelik 6,6 milyar metreküp ve 15 sene süreli (Mart 2011), Ä°ran´la de senelik 10 milyar metreküp ve 25 sene süreli (AÄŸustos 1996) doÄŸalgaz alım anlaÅŸması yaptı. AnlaÅŸmalar icabı Türkiye (BOTAÅž), her sene taahhüt ettiÄŸi asgari doÄŸalgaz miktarını alması (Kontrat miktarının yüzde 75-80 civarı), satıcı ülkelerinde asgari miktar gazı teslim etmesi lazım geliyor. Aksi halde kontratlarda bulunan 'al veya öde' (take or hisse) maddesi devreye giriyor. BOTAÅž, 2008 ve 2010 senelerinde Azerbaycan ve Ä°ran gazı için 'al veya ödeye' fena düÅŸtü. BOTAÅž son yıllarda, boru hatlarının yetersizliÄŸi sebebiyle anlaÅŸmalardaki asgari alım dışında, parası ödemesi yapılan gazın geri alımına ağırlık veriyor.
Kompresör Ä°stasyonları Tam Kapasite Çalışamıyor
BOTAÅž'ın ucuz Azeri gazını alamaması, eleÅŸtiri konusu oldu. Uzmanlara göre, baÅŸta Hanak ve Sivas olmak üzere diÄŸer boru hattı güzergâhındaki kompresör istasyonları düzenli ve tam kapasite çalışmalı. Azeri doÄŸalgazında asgari alım taahhüdünün üzerine çıkabilmek için yaklaşık olarak 275 gün günlük mukavele miktarını çekmek lazım geliyor. Zira Azeri ve Ä°ran gazı aynı boru hattı üzerinden taşınıyor. Kısaca, ikisini birden çekebilmek için kendi iletim sistemindeki kısıtları ortadan kaldırmak lazım geliyor.
Altyapı Çalışması Åžart
Türkiye ve Azerbaycan arasında gercekleÅŸen doÄŸalgaz anlaÅŸmasına göre Türkiye'nin, 45 dolardan doÄŸalgaz alabilmesi için öncelikle asgari alım taahhüdündeki gaz miktarını çekmesi lazım geliyor. Asgari miktar üzerindeki çok gaz, kontrat miktarına kadar 45 dolardan alınacak. Uzmanlara göre bu fazla avantajlı bir fiyat. Åžayet mühim bir detay, ucuz gaz fiyatı asgari miktar çekildikten akabinde gaz alımına devam edilirse geçerli. Esasen BOTAÅž, fazla kısa bir dönem 45 dolarlık alım yaptı. Sonra al ya ödeye düÅŸünce alım durdu. Zira çok alım mümkün olmadı. Ayrıca 2011 ve 2012 yılındaki asgari alım taahhütleri düÅŸürülmüÅŸ ancak bu fiyatın orijinal anlaÅŸmadaki miktardan akabinde devam edeceÄŸi yürürlükte tutulmuÅŸtu. Bu sebepten ötürü halen geçerli bir maddedir bu. Åžayet Ä°ran ve Azerbaycan doÄŸalgazı aynı hattan taşındığından (DoÄŸudan gelen gaz) kompresör istasyonlarının saÄŸlıklı çalışması lazım gelir. Fakat asgari alımlar ve al veya ödeler sebebiyle boru hattı yetersiz kalıyor. Sıkıntı burada. Mutlaka ve fazla acil altyapı hazır hale getirilip, ucuz doÄŸalgaz alınmalı.
Zaman Gazetesi/Ä°smail Altunsoy
.jpg){kind=logo}
.jpg "Türkiye Geneli Elektrik Kesintileri")
.jpg)
