|
Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı’nda (SETA) “Türkiye’de Enerji Borsası” adlı panel düzenlendi.
Panele Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız'ın yanısıra , EPDK Başkanı Hasan Köktaş, Borsa istanbul (BiST) Başkanı ibrahim Turhan, Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER) Başkanı Nihat Özdemir de panelist olarak katıldılar.
Panelist olarak enerji sektörü hakkında bilgi veren Bakan Yıldız, AK Parti iktidarları döneminde Türkiye’de büyük bir değişim yaşandığını, bu değişimden en büyük payı enerji sektörünün aldığını ifade etti. Bakan Yıldız, Türkiye’nin önüne konan enerji politikasını adım adım gerçekleştirdiklerini kaydetti. Özel sektörün sürdürülen istikrara güvendiğini belirten Yıldız, “Şu anda elektrikte geldiğimiz nokta 21 tane bölgenin dağıtımının devrini Ağustos sonunda tamamlamış olacağız. Kayıp kaçaktaki oran bizle birlikte özel sektörün de taahhüdü altına girmiş olacak. Yani tahsil edilmediği kadar kamuya ödenen paylar haline gelmiş olacak” dedi.
Elektrik fiyatları konusu üzerinde her zaman tartışmaların yaşandığına dikkat çeken Bakan Yıldız, “Yükseldi mi, yükselir mi, böyle mi gider. Türkiye elektrik iletim ve dağıtımında Avrupa’daki en büyük 2. ülkedir. Avrupa’da döviz fiyatı ile aldığınız herhangi bir kaynağı yine döviz fiyatı iye satabiliyorsunuz. Ama Türkiye dövizle aldığı bir kaynağı TL ile satıyor” dedi.
Kurulacak enerji borsası Enerji Piyasası işletmeleri Anonim Şirketi'nin (EPiAŞ) şeffaflıkla yürüyecek bir sistem olacağını kaydeden Yıldız, EPiAŞ’ın piyasanın boşluğundan yararlanabilecek bir fiyat dalgalanmalarını kendi lehine çevirecek, balans ayarı yapabilecek araç olacağını söyledi. Yıldız, büyük barajlar işini özel sektörle paylaşmayı düşünmediklerin ifade etti.
Üretim ve tüketimin dengelenmesi gerektiğini belirten Yıldız, “Bu öyle olmalıdır ki herkesin memnun olması gerekir. Üreticinin daima ucuz bulduğu tüketicinin pahalı bulduğu bir elektrik piyasasını yönetmemiz lazım. Bir açıdan bütün şeffaflığı içinde kendi içerisinde dalgalanacak. Ama geçtiğimiz yıllarda yaz aylarına girerken ola ki fiyatlar yükselir diye ikili anlaşmalarını iptal eden özel sektör karşısında bir yapı bulamadı. Doğalgazda beklenmeyen bir artış oldu, bunu da finanse edecek bir yapı olması lazım. Bu hem üreticilerimizi korumaktır hem de tüketicilerimizi korumaktır. Hem bu iyi yönetilmezse bütün koltuk değneklerinden çıkıp kendi ayakları üzerinde yürüyebilecek bir piyasa oluşmazsa bunda bazı sıkıntılar olabilir. Bizler koltuk değnekleri ile değil koltuk değneksiz kendi ayakları üzerinde bir sistem kurduk. EPiAŞ bunun en önemli göstergelerinden en şeffaf vitrinlerinden biri olacak. istikrar sağlanırsa Suriye, Filistin’de Mısır Libya dahil piyasa fiyatlaması burada oluşacaktır. Ben buna inanıyorum. Ne kadar güçlü bir EPiAŞ oluşturursak o kadar cazip hale getirmiş olacağız” şeklinde konuştu.
EPiAŞ’ın merkezinin neresi olacağı konusunda Bakan Yıldız, Ankara, istanbul ve Kayseri illerinden biri olabileceğini söyledi. Yıldız, elektrik fiyatlarında sanayicilerinden yaptıkları pazarlıklar sonucunda özel sektörden bugün itibariyle yüzde 18 daha indirimli elektrik alabildiklerini belirterek, “Bugün itibariyle 6 cente elektrik satıldı Türkiye’de. Bu çok önemli bir nokta. Ama bunu bizim öyle bir dengelememiz lazım ki 4 cente inerse üreticimiz sıkıntıya girebilir. Bunu büyümeyle birlikte rahatlıkla kaldırabiliyor olmamız lazım. Serbest tüketicinin de bu noktada iyi bir yere geldiği kanaatindeyim” diye konuştu.
Panelde katılımcıların sorularını da yanıtlayan Bakan Yıldız, bir soru üzerine tek bir enerji kaynağına bağlı kalmanın doğru olmadığını söyledi. Doğalgaza göre ithal kömürü; ithal kömüre karşı yenilenebilir enerjiyi desteklediklerini belirten Yıldız, nükleer enerjinin borsayı nasıl etkileyeceğine ilişkin soru üzerine şunları söyledi:
“Nükleer ile birlikte piyasaya çok ciddi mal sürülmüş olacak. 2019 yılından itibaren Bunun yüzde 50’lik kısmı alım kapsamında yüzde 50’lilik kısmı ise rekabete açık kapsamında. Bu EPiAŞ’ı zenginleştirecektir.”
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) Başkanı Hasan Köktaş, anket yaptıklarını ve piyasa oyuncularına Enerji Piyasaları işletme Anonim Şirketi’ne (EPiAŞ) nasıl baktıklarını ortak olup olmayacaklarını sorduklarını belirterek, “Dinamik bir katılım olduğunu gördük. O dinamik katılım sadece elektrik sektöründen değil doğal gaz sektöründen de geliyor, ben hisse alırım ve ortak olurum diyor. Yüzde 60′ın üzerinde hem elektrik hem de doğal gaz piyasasındakioyuncuların çeşitli oranda hisse alabilecekleri bir yapıyla sistemin içerisine girme arzusunda olduklarını görüyoruz” dedi
Köktaş, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı’nda SETA) düzenlenen ”Türkiye’de Enerji Borsası” adlı panelde, Enerji Piyasaları işletme Anonim Şirketi’nde (EPiAŞ) kendilerinin, yatırımcıların işlem yapacağı bir platformu konuştuklarını söyledi.
Kanunun EPDK’yı bu platformun tamamlanması noktasından görevlendirdiğini anımsatan Köktaş, “Bu sistemin esas itibariyle tarihsel bir akışı var. 2001′de 4628 sayılı bir önceki versiyon diyebileceğimiz Elektrik Piyasası Kanunu’ndan başlayan bir süreç var ve bu noktada 10 yıllık bir yaşanmışlık söz konusu. Bu süreç EPiAŞ’ı kurmayı bir zorunlu sonuç olarak ortaya çıkarıyor” dedi.
Köktaş, enerji borsasını oluşturabilecek ön aşamaların 2006′dan bu yana hayata geçtiğini kaydederek, piyasa yapısının kendilerini bu noktaya kadar getirdiğini ifade etti.
Proje finansmanlarının yarısından fazlası enerjiye
Köktaş, enerji sektöründe hızlı bir büyüme yaşandığını vurgulayarak, “Dünyada Çin’den sonra ikinci büyümeyi sağlamış, son 10 yılda kurulu gücü 2′ye katlanmış bir ülkeyi konuşuyoruz. Geçmiş 40 yılda ortalama elektrik tüketiminin yüzde 8,4 büyüdüğü bir ülkeden bahsediyoruz. Aynı dönem içerisinde ekonomik büyümesinin yüzde 4,1-4,2 olduğunu düşünürsek ekonomik büyüme ile elektrik tüketimi arasında 2 çarpanlı bir büyüklüğü konuşuyoruz. Dolayısıyla her zaman ekonomik büyümenin iki katı kadar bir elektrik tüketimi büyümesi sağlamamız lazım ki öngörülen ekonomik büyümeyi yakalayabilelim” ifadelerini kullandı.
Türkiye istatistik Kurumu (TÜiK) verilerine göre, Türkiye’nin Gayrisafi Yurtiçi Hasıla artışında enerji sektörünün en önemli sektörlerden biri haline geldiğinin altını çizen Köktaş, “500 büyük sanayi kuruluşu sıralamasına baktığımız zaman ilk 10′da 6 enerji şirketi var. Geçen sene iSO500′de yüzde 24′lere ulaşan bir enerji sektörü büyüklüğü var. Bundan 4-5 sene önce bu rakam yüzde 16′lar daydı” diye konuştu.
Yabancı sermaye girişinde dış kredilerde ve iç finansmanın yatırımlara göre dağılımında da enerji sektörünün bir numara olduğunu kaydeden Köktaş, “Türkiye’de bankacılık sektörünün tahsis etmiş olduğu proje finansmanı kredilerinin yarısından fazlası enerji sektörüne gidiyor” dedi. Köktaş, enerji sektörünün politikalarının iyi belirlendiğini, öngörülebilirliği yüksek bir piyasa düzenlemesi sağlandığını belirterek, finans sektöründen ve sermaye piyasalarından sektörehızlı bir kaynak girişi başladığını dile getirdi.
EPDK Başkanı Köktaş, ön düzenlemeler açısından 30 Mart’a geldiklerini kaydetti. Bu tarihte 6446 saylı Elektrik Piyasası Kanunu’nun çıktığını hatırlatan Köktaş, söz konusu kanunun kendilerine elektrik piyasasının içerisinde lisans alacak EPiAŞ’ın kurulmasını amir hükme bağladığını belirtti. Bu noktada kendilerinin katılımcı bir süreç yönetimi yaparak eksiklikleri minimize etmeye çalıştıklarını vurgulayan Köktaş, “Öncelikle elektrikle ilgili birimleri bir araya getirdik. Oturduk, konuştuk ve Bakanımıza arz ettik. Daha sonra EPiAŞ’ın diğer paydaşlarını davet ettik ve toplantılar düzenledik” ifadelerini kaydetti.
Köktaş, yapılmakta olan çalışmanın bir tasarım olduğunu vurgulayarak, bunun içerisinde tercih koyabilecek unsurların yer aldığını söyledi. Tasarımın kuşkusuz bir değişime tabi olduğuna işaret eden Köktaş, “ikide bir sözleşme değişikliği yapmak üzere olağanüstü bir genel kurula davet etmenin ne kadar zor olduğunu bildiğimiz için başta tasarımı yaparken tüm muhtemel unsurları hesap ederek çalışmalar yapıyoruz. Stratejik ortak olarak şuna verildi, buna verildi gibi tartışmalar dolaşıyor, böyle bir şey yok” bilgisini verdi.
Özel sektörün bu sistem içerisinde olmazsa olmaz olduğunun altını çizen Köktaş, “Yüzde 100 sadece piyasa işletmecisinin hissedarı olduğu borsalarda var. Ama Türkiye gerçeği piyasa oyuncularının aktif olarak ve ağırlıklı olarak sistemin olması gerektiğini düşünüyorum” dedi.
Köktaş, özel sektörün sistemin içerisine nasıl girebileceğine dair de hazırlık yaptıklarını belirterek, “Bir anket yaptık piyasa oyuncularına ve onlara EPiAŞ’a nasıl baktıklarını ortak olup olmayacaklarını sorduk. Dinamik bir katılım olduğunu gördük. O dinamik katılım sadece elektrik sektöründen değil doğal gaz sektöründen de geliyor, ben hisse alırım ve ortak olurum diyor. Yüzde 60′ın üzerinde hem elektrik hem de doğal gaz piyasasındaki oyuncuların çeşitli orandahisse alabilecekleri bir yapıyla sistemin içerisine girme arzusunda olduklarını görüyoruz” diye konuştu.
EPiAŞ’ın merkezi noktasındaki tartışmalara da değinen Köktaş, “Ankara olur istanbul olur bu bir tercihtir. Ana sözleşmede şirket merkezinin nerede olacağına ilişkin maddeyi koymada ihtiyaç var, maddeyi koyduk yeri boş. Bugünkü teknolojik dünyada mekanın nerede olduğunun çok fazla önemi yok” ifadelerini kullandı. |
.jpg)
