Ortadoğu'da eski bir şaka vardır. Yahudilere, Hazreti Musa'nın kavmini Ortadoğu'da petrolün olmadığı tek bölgeye yerleştirdiği söylenir. 2 yıl önce israil ve Güney Kıbrıs'ın Doğu Akdeniz'de bulduğu zengin doğalgaz kaynakları bu şakanın değişmek zorunda kalacağını gösteriyor. Şimdi gazın bölge için Allah'ın lütfü mu yoksa laneti mi olduğunu tartışmanın zamanı.

Amerikan Jeoloji Enstitüsü'nün (US Geological Survey) tahminine göre bölgede 3 trilyon metreküp doğalgaz rezervi bulunuyor. Zaten Tamar ve Leviathan rezervlerinde bu gazın ipuçları bulundu. Güney Kıbrıs'ta doğalgaz aranan bölge, geçen yıl Akdeniz'de israil kıyılarında bulunan gaz yatağının uzantısı. Bu nedenle bölgede gazın bulunması çok bir yüksek ihtimaldi. Akdeniz'de bu doğalgaz lütfünün en büyük laneti ise pazarlanması.

Akdeniz doğalgazına yatırım yapmak isteyen şirketler, uzun zamandır gazın gideceği rotanın belirlenmesini bekliyordu. israil hükümetinin bugüne kadar "iç pazarda kullanırız" açıklaması bölgeye milyarlarca dolarlık yatırım yapması gereken şirketleri tatmin etmiyordu. israil'de seçimlerden sonra kurulacak hükümetin üzerinde duracağı en büyük konulardan biri de Akdeniz gazına yeni rota çizmek olacak.

Çıkmaz sokaklar

Rumlar israil ittifakının doğal gazı sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) olarak satması da mümkün görünmüyor. Uzmanlara göre, Kıbrıs'ta kurulacak LNG tesisi için ilave 6 milyar dolar yatırım gerekiyor. Bulunan gaz "kuru gaz" diye tabir edilen düşük kalorifik değere sahip olduğu ve basınç sorunları bulunduğu için sıvılaştırılarak LNG haline getirilmesi pek mümkün değil. LNG'nin en büyük iki devi Katar ve Cezayir piyasayı doldurduğundan bu piyasada yeni arz gerekmiyor. ABD'nin "kaya gazı" devrimi LNG'nin önündeki en büyük engel.

Gaz Türkiye'siz gidemez

Akdeniz'den gazın taşınabileceği alternatif hatsa Libya - italya bağlantısı. Ancak bölgedeki mevcut istikrarsız durum ve yeni hat maliyetleri nedeniyle bu hat da ekonomik değil. Hatta bunu siyasi nedenler neredeyse imkansız kılıyor. Güney Kıbrıs'tan, Rodos adası ve Yunanistan'a ulaşacak boru hattı seçeneği uzmanlar tarafından "imkânsız" olarak nitelendiriliyor. Çünkü hem bu hattın maliyeti 30 milyar doları aşabilir, hem de özellikle Türkiye'nin münhasır ekonomik bölgesi kapsamında inşaat izinlerinin alınması mümkün olmaz. Bu durumda en büyük seçenek gazı mevcut Türk-Arap Doğalgaz Hattı aracılığıyla israil'den Türkiye'ye taşımak, buradan da Nabucco, Türkiye-Yunanistan-italya Doğalgaz Boru Hattı veya Trans-Adriyatik Boru Hattı projesine bağlamak. Gaz israil'e taşındıktan sonra sadece 100 kilometrelik boru hattı inşasıyla bu saydıklarımla bağlantı kurulabilir. Gazı, Kıbrıs'tan Türkiye'ye uzanacak bir hatla da taşımak mümkün. Türkiye'nin planladığı KKTC içmesuyu Temini Projesi kapsamında inşaa edilen boru hattı sayesinde bir boru hattı fizibilitesi de hazırlanmış durumda.

Mavi Marmara vetosu

Suriye savaşı, Mısır'daki iç sorunlar gibi konularla gerilen Ortadoğu'da paranın ve ekonominin yeni bir çıkış kapısı olup olmayacağı ise geleceğin en merak edilen konusu. Çünkü yeni kurulacak israil hükümetinin en büyük sorunu, Akdeniz'deki doğalgaz hazinesini paraya çevirmenin yolunu bulmak olacak. Ancak bunu Türkiye üzerinden yapmak ise Mavi Marmara sonrası halen Türkiye'nin özür ve tazminat şartlarını yerine getirmeyen israil'in en büyük imtihanı durumunda. israil gazını bugüne kadar Türkiye üzerinden pazarlamak isteyen Türk ve yabancı şirket ortaklığına Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız'ın verdiği, "Eğer 9 vatandaşımız katledilmeseydi, şu anda Akdeniz'in enerji dağılımında çok ciddi gelişmeler olacaktı. Özel sektörün israil ile birlikte çalışma için yapmak bize sunduğu teklifi reddetmeyebilirdik" cevabı sürecin israil için zorlu olacağını gösteriyor. Akdeniz gazının israil'in lütfu mu laneti mi olacağını zaman gösterecek. Taabi Ortadoğu için barış şansı olup olmadığını da.

(USASABAH) Mehmet Nayır* / LONDRA