Enerjimagazin-Enerjide dışa bağımlılığın faturası her geçen yıl artıyor. Türkiye, Azerbaycan’a almadığı doğalgaz için 2013 yılında da ödeme yaptı. Kamu şirketi BOTAŞ, daha önce iran’a parasını ödediği gazın geri alımına ağırlık verince Azeri gazından kıstı. Bu yüzden al ya da ödeye yükümlüğü ile karşı karşıya kaldı. BOTAŞ, halen iran doğalgazını Azerbaycan’a göre 139 dolar pahalı alıyor.
Zaman’dan ismail Altunsoy’un haberine göre, Doğalgazda yanlış planlama ve anlaşmalar, Türkiye’ye pahalıya mal oluyor. Son olarak, Türkiye’nin, 2013’te de Azerbaycan’a almadığı doğalgazın parasını ödediği ortaya çıktı. Resmi verilere göre kamu şirketi BOTAŞ, daha önce iran’a parasını ödediği doğalgazın alımına ağırlık verdi. Ancak şirket, altyapı yetersizliği yüzünden (aynı hattan taşınıyor) Azeri gazını asgari miktarda alamadı ve ‘al ya da öde’ye (take or pay) düştü. Enerji Yönetimi kaynaklarına göre, BOTAŞ cari dönemde Rusya ve iran’dan daha önceki yıllarda parası ödenen fazla gazı çekmiş ve Take or Pay’ler kapatılmış. Ancak aynı dönemde Azerbaycan’da Take or Pay’e girilmiş. Aynı kaynaklara göre altyapı yeterli hale getirilmezse (kopmresör istasyonları, boru hattı gibi) bu sorun yaşanmaya devam edecek. BOTAŞ ‘yeni al ya da öde gazı ile kâr ve zararı’ konulu soruları cevapsız bıraktı. Öte yandan iran, Türkiye’ye fahiş fiyattan gaz satmaya devam ediyor. BOTAŞ halen bin metreküp doğalgaz için iran’a 480 dolar (2014 yılı 3.üncü fiyat dönemi) ödüyor. Aynı miktar gaz için Rusya’ya 417, Azerbaycan’a ise 341 dolar ödeme yapılıyor. iran gazı Rusya’ya göre 63, Azeri gazına göre de 139 dolar daha pahalı. iran, Türkiye’nin ısrarlı taleplerine rağmen doğalgazda indirime yanaşmıyor. Türkiye (BOTAŞ) indirime yanaşmaması nedeniyle iran’ı Uluslararası Tahkim Mahkemesi’ne şikayet etti. Mahkeme süreci halen devam ediyor. Boru Hatları ile Petrol Taşıma AŞ (BOTAŞ), 2008 yılında doğalgaza yaptığı yüksek zamlar sonrası satışları hızla düştü. Satışlardaki azalma nedeniyle şirket; Rusya, Azerbaycan ve iran’dan taahhüt ettiği asgari doğalgaz miktarını alamadı ve anlaşmalardaki al ya da öde maddesi devreye girdi. 2008-2010 dönemlerinde BOTAŞ alamadığı gaz için 2,9 milyar lira ödeme yaptı. Doğalgaz alım anlaşmaları gereği parası ödenen gazın geri alımı Rus (Mavi Akım) ve iran için 5 yıl, Azerbaycan’da ise 4 yıl. Enerji Yönetimi, parası ödenen doğalgazın 2014 yılı sonuna kadar alınacağını açıklamıştı. BOTAŞ, iran ve Rusya gazı geri alımını tamamlarken Azerilerle yeni bir al ya da ödeye düştü. Türkiye ile Azerbaycan arasında 2001’de yıllık 6,6 milyar metreküp gaz alım anlaşması yapıldı. Anlaşmada yıllık asgari alım miktarı 5,2 milyar metreküp. BOTAŞ 2013’te Azerbaycan’dan 3,8 milyar metreküp gaz ithalatı yaparak asgari miktarın altında kaldı.
BOTAŞ, 2013 raporunda Azerbaycan ile yeni bir al ya da öde yükümlülüğü ile karşılaşılmış’ bilgisine yer veriyor. BOTAŞ, Azerbaycan’dan asgari doğalgaz miktarını alamadığı için 45 dolarlık fazla gazı da alamıyor.
Fiyatlar 3 Ayda Bir Değişiyor
Doğalgaz fiyatları, anlaşmalar gereği 3’er aylık dönemler halinde belirleniyor. BOTAŞ verilerine göre, fiyatın hesaplandığı dönemlerde 6 ve 9 aylık petrol ve petrol ürünleri fiyat ortalaması baz alınıyor. Fiyat formülünde; doğalgazın güncel alım fiyatı, doğalgaz anlaşmasının sağlandığı dönemdeki alım fiyatı (baz fiyat), formülde kullanılan ürünlerin geçmiş 6-9 aylık ortalamaları ve formülde kullanılan ürünlerin anlaşma sağlandığı dönemdeki sabit fiyatlar yer alıyor. Buna göre gaz fiyatları her yıl 1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz, 1 Ekim’de yeniden belirleniyor. Fiyatta ham petrol etkili olsa da dövizdeki artış da iç pazar fiyatlarına önemli bir etken olarak gösteriliyor.
Türkiye’ye Özel Fiyat
Türkiye ile Azerbaycan arasında yapılan doğalgaz alım anlaşması, özel fiyatı da içeriyor. iki ülke arasındaki anlaşmaya göre Türkiye, asgari taahhüt miktarı üzeri gaz alması halinde fiyat bin metreküp için 45 dolar. iki ülke arasındaki anlaşmanın ilgili maddesi şöyle (m 9.5): Fazla gazın fiyatı bu sözleşmenin geçerli olduğu süre boyunca, fazla gaz için uygulanacak fazla az fiyatı (Pexc), USD/1,000 Scm, her çeyrekte teslim noktasında uygulanacak şekilde, aşağıdaki gibi hesaplanacaktır: Pexc = 45.0000*GCV/9000. BOTAŞ anlaşma kapsamında 45 dolarlık doğalgazı çok kısa bir süre aldı. Ancak sonraki süreçte al yada öde yükümlülükleri nedeniyle 45 dolarlık Azeri gazı alınamadı. |
.jpg)