Ortadoğu'da petrol bugüne kadar hep savaşla anıldı. Savaşın tarihi petrol üzerinden yazıldı. Bugünse Türkiye bu sarmalı tersine çevirmeye çalışıyor. Petrol, Türkiye'de, Güneydoğu'da, yani Kürt sorununda barışın en büyük anahtarı olmaya aday.
40 yılda 40 bin üzerinde vatandaşın canını alan terör sorununu çözmek için hükümet tarihi bir inisiyatif aldı. MiT Müsteşarı Hakan Fidan'ın liderliğinde yürüyen müzakere sürecini değerlendirenler Mayıs ayını önemli bir milat olarak görüyor.

Bu noktada analizlerin gözünden kaçan en büyük unsur ise Kuzey Irak petrolü.

Dünya literatüründe ekonomi artık "Politik Ekonomi" ye dönüşmüş durumda. Artık ekonomi ve politikanın birbirinden ayrılmaz iki parça olarak görülüyor. PKK ile barış görüşmelerine başlanması da aslında Türkiye'nin 2011 yılında başlayan yeni Kuzey Irak projesinin bir sonucu. Hepimizin hafızalarında olan Musul ve Kerkük'ün kaybedilme hikayesinin travmasını tersine çevirebilecek bir proje.

Türkiye ABD'nin Irak işgalinin ardından Irak'ın milli bütünlüğüne saygı gösteren bir politika sergiledi. Hatta duygusal refleksler göstermekle eleştirildi. Ancak 2007 yılına gelindiğinde Türkiye milli petrol şirketi TPAO'nun Irak ihalelerine katılım vizesi bile alamaması Ankara'da bir travmaya sebep oldu. ilk defa o zamanlar "Burnumuzdaki Kuzey Irak'taki petrol sahalarını neden almıyoruz?" sorusu gündeme geldi. Başta Genel Enerji olmak üzere Türk özel şirketleri ard arda Irak'tan sahalar alırken devlet Irak'ın bütünlüğüne saygı gösterdi ve sınıra sadece bir kaç kilometre ötedeki hazineleri gözardı etti.

Ancak dünyanın en büyük petrol şirketi Exxon'un Eylül 2011'de Kuzey Irak hükümeti ile petrol üretim anlaşması imzalaması tüm dengeleri değiştirdi. Türkiye doğru zamanda hamle yaparak Kuzey Irak petrolüne yeşil ışık yaktı. Aslında bu Kuzey Irak'ın Türkiye'ye mecbur olduğu bir dönemde gelen bir stratejiydi ve Türkiye'ye 90 yıl önce Musul ve Kerkük'te kaybettiklerini geri getirecek bir adımdı. Petrol, Güneydoğu'da ilk kez istikrarın sigortası olabilirdi.

Kuzey Irak'ta şu anda Exxon, Total ve Gazprom gibi dünya enerji şirketleri petrol üretmek için kolları sıvamış durumda. Kuzey Irak'ın tahmini petrol rezervinin 45 milyar varil, Doğalgaz rezervinin de yaklaşık 3-6 trilyon metreküp arasında olduğu tahmin ediliyor.

Türkiye, Kuzey Irak petrolünü Ceyhan'dan dünya pazarlarına taşımak için harekete çoktan geçti bile. Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi Enerji Bakanı Ashti Hawrami'ye göre ise günlük 3 milyon varil petrol taşıyacak bu hattın inşaatına bu yıl başlanacak. işte Ortadoğu'da tüm dengeleri değiştiren boru hattının can alıcı noktası burada başlıyor.


Bu yüzden Hawrami, geçtiğimiz yıl SABAH'a "Bölgesel açıdan Türkiye bizim önceliğimiz. Bölgedeki enerji kaynaklarının boru hatlarıyla uluslararası pazara açılmasında Türkiye çok önemli bir jeopolitik konuma sahip. Petrol ya da doğalgaz açısından Türkiye dışında düşünülecek her alternatif rota Irak için daha az ekonomik olacaktır" açıklaması yapmıştı.



Hat Güneydoğu'dan geçecek

Günde 3 milyon varil petrol taşıyacak hat , Kürtlerin ve Kuzey Irak'ın can simidi olacak. Hatta Kuzey Irak'ı bölgenin bir yeni "Dubai"si yapacak adım. Çoğu Güneydoğu'dan geçecek ve bugünkü rakamlarla günlük 300 milyon dolar değerinde petrol taşıyacak bu hattın güvenliğini kim tehlikeye atmak ister sorusu aslında PKK'nın neden sınırdan çekileceği sorusu ile de örtüşüyor. Hakan Fidan'ın liderliğinde büyük değişim geçiren Milli istihbarat Teşkilatı'nın büyük bir enerji ekibine sahip olduğunu da bu süreçte göz ardı etmemek gerekiyor.

Türkiye bölgede ilk defa büyük bir inisiyatif alırken ABD'nin bu projeye karşı çıkması da işin en ilginç yanı. ABD bölgede Türkiye ve Kuzey Irak yakınlaşmasında rahatsız oluyor. Irak'ı tamamen kaybetmek istemiyor. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Taner Yıldız'ı taşıyan Türkiye Cumhuriyeti'nin resmi uçağı GAP'ın Irak hükümeti tarafından ülkeye kabul edilmemesinin de yollar nedense hep ABD'ye çıkıyor.

Yıllardır enerji diplomasisi diyen Türkiye ilk defa bölgede oyun kurucu olma yolunda büyük bir adım attı. Türkiye'yi oyun kurucu yapan bu ekibin son asra damgasını vuran petrolün savaş tarihini barışa çevirip çeviremeyeceğini ise zaman gösterecek.

Sabah Gazetesi Ekonomi Muhabiri

Mehmet Nayır* / LONDRA